(International Standard Book Number – ISBN)

     เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ (ISBN) เป็นรหัสเฉพาะกำหนดขึ้นเพื่อให้เป็นเอกลักษณ์ของหนังสือแต่ละชื่อเรื่อง โดยมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เป็นผู้กำหนดเลขให้แต่ละประเทศทั่วโลกและมอบหมายให้หน่วยงานในแต่ละประเทศเป็นผู้บริการเลข ISBN สำเร็จรูปให้กับสำนักพิมพ์ สำหรับประเทศไทยมอบให้สำนักหอสมุดแห่งชาติ เป็นผู้บริการเลข ISBN  
  

โครงสร้างของระบบ ISBN :

เลข ISBN ประกอบด้วยตัวเลข 13 หลัก แบ่งเป็น 5 กลุ่ม โดยใช้เครื่องหมายขีด (-) แบ่งกลุ่มตัวเลข ดังนี้  

ISBN 978 - 974 - 13 - 3479 - 6            ISBN  978 - 974 - 7912 - 89 - 9            1       2      3      4     5                       1       2        3      4    5

 ส่วนที่ 1   รหัสบาร์โค้ด แสดงสินค้า/ผลิตภัณฑ์  
 
ส่วนที่ 2     รหัสกลุ่มประเทศ (Group identifier) แบ่งตามประเทศหรือกลุ่มประเทศตามภูมิศาสตร์หรือกลุ่มประเทศตามภาษา มี 1-5 หลัก เช่น 974 รหัสประเทศไทย  

 ส่วนที่ 3    รหัสสำนักพิมพ์ (Publisher prefix) มี 2-7 หลัก ขึ้นกับว่าสำนักพิมพ์นั้นพิมพ์หนังสือมากน้อยเพียงใดถ้าพิมพ์มากจะได้รหัสน้อยหลัก  

 ส่วนที่ 4    รหัสลำดับชื่อเรื่อง (Title number) มีกี่หลักขึ้นกับจำนวนรหัสกลุ่มและรหัสสำนักพิมพ์   

 ส่วนที่ 5    เลขตรวจสอบ (Check digit) ใช้ตรวจสอบว่าเลขที่ถูกป้อนเข้าไปในคอมพิวเตอร์นั้นถูกต้องหรือไม่ มี 1 หลัก (0-9) หรือ X  
  

ประโยชน์ของเลข ISBN :

1. เพื่อความสะดวก ถูกต้อง รวดเร็ว ในการสั่งซื้อหนังสือ การยืมคืน การยืมระหว่างห้องสมุด การสืบค้น และแลกเปลี่ยนข้อมูล

2. เมื่อนำไปใช้ร่วมกับระบบบาร์โค้ด สามารถนำข้อมูลไปใช้บริหารสินค้า วางแผนการผลิต ควบคุมสินค้าคงคลัง
 

การขอรับเลข ISBN จากหอสมุดแห่งชาติ :

    สำนักพิมพ์ โรงพิมพ์ หรือหน่วยงานราชการ ต้องกรอกรายละเอียดของหนังสือในแบบฟอร์มการขอเลข ISBN ได้ 4 วิธี

1. ทางจดหมาย ถึง ผู้อำนวยการสำนักหอสมุดแห่งชาติ

2. ทางโทรสาร ที่หมายเลข 0-2281-5450, 0-2628-5175

3. ทางจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ ที่ E-mail : isbn@nlt.go.th

4. ติดต่อขอรับด้วยตนเอง ที่กลุ่มงานคัดเลือกและประเมินคุณภาพทรัพยากรห้องสมุด  

สิ่งพิมพ์ขอเลข ISBN ได้ ประเภทสิ่งตีพิมพ์ มีดังนี้ :

1. หนังสือทั่วไป

2. สิ่งพิมพ์สื่อประสม (หนังสือ เทป หรือวิดีทัศน์)

3. แผนที่

4. สิ่งพิมพ์อักษรเบรลล์  

ประเภทสิ่งไม่ตีพิมพ์ มีดังนี้ :

1. สิ่งพิมพ์ในรูปวัสดุย่อส่วน

2. วิดีทัศน์

3. สิ่งพิมพ์อิเล็กทรอนิกส์

4. ซอฟต์แวร์ด้านการศึกษา   

 
สิ่งพิมพ์ที่ไม่ต้องขอเลข ISBN :

1. สิ่งพิมพ์ต่อเนื่อง เช่น วารสาร หนังสือพิมพ์

2. สิ่งพิมพ์อายุการใช้งานสั้น เช่น แผ่นพับ แผ่นโฆษณา

3. ปฏิทิน สมุดบันทึก เกมส์ต่าง ๆ

4. หลักสูตรการเรียนการสอนของสถานศึกษา

5. สมุดภาพระบายสี สมุดแบบฝึกหัด

6. บัตรอวยพร บัตรคำ

7. ผลงานทางวิชาการที่ขอปรับระดับในสถานศึกษาหรือหน่วยงานต่าง ๆ

8. รายงานการวิจัยของหน่วยงาน

9. สิ่งพิมพ์ฉบับสำเนาที่ไม่ได้จัดพิมพ์โดยสำนักพิมพ์ หรือโรงพิมพ์

หลักการขอเลข ISBN :

1. หนังสือที่ยังไม่เคยพิมพ์

2. ขอเลขใหม่เมื่อมีการปรับปรุงแก้ไขเพื่อจัดพิมพ์ครั้งใหม่ (edition) กรณีพิมพ์ซ้ำ เพิ่มเติม (reprint)
และไม่มีการเปลี่ยนแปลงเนื้อหาข้อมูล ไม่ต้องขอ

3. หนังสือชื่อเดียวกันแต่ต่างรูปแบบ เช่น ปกแข็ง ปกอ่อน

4. หนังสือหลายเล่มต่อกัน (Multi-volume)

การพิมพ์เลข ISBN พิมพ์ได้ 2 รูปแบบ : 

 ISBN 978-974-13-3479-6           ISBN  978-974-7912-89-9   
 

ตำแหน่งที่พิมพ์เลข ISBN ในตัวเล่มหนังสือ :

- ปกหน้า

- หลังหน้าปกใน

- มุมล่างของปกหลัง

สถานที่ติดต่อ :

กลุ่มงานคัดเลือกและและประเมินคุณภาพทรัพยากรห้องสมุด สำนักหอสมุดแห่งชาติ ถ. สามเสน ดุสิตกรุงเทพฯ 10300

โทรสาร : 0-2281-5450, 0-2628-5175 (ส่งข้อมูล)

โทรศัพท์ : 0-2282-3808-9 หรือ 0-2281-5212 หรือ 0-2281-5313 ต่อ 117 (โทร.สอบถามเลข ISBN)

เว็บไซต์ : www.nlt.go.th            E-mail : isbn@nlt.go.th

คัดมาจาก "เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ ISBN"  www.nlt.go.th